Platformbijeenkomst Kenniscommunity Zuidwestelijke Delta

Kennisdag gaat dit jaar over Zoet en Zout

Op donderdag 5 oktober 2023 organiseert de Kenniscommunity Zuidwestelijke Delta de vijfde editie van de Kennisdag. Het programma Zuidwestelijke Delta faciliteert de Kennisdag als platformbijeenkomst. Dit jaar is het thema: “Zoet en Zout”. Het programma duurt van 10.00 – 16.00 uur met aansluitend een netwerkborrel. De bijeenkomst vindt plaats in het Topshuis in Vrouwenpolder.

Tijdens deze dag staat de kennis rondom verzilting en zoetwater en de relatie met mens en omgeving centraal. Hoe beïnvloedt klimaatverandering de beschikbaarheid van grondwater en oppervlaktewater? Hoeveel zout komt er door een sluis of onder een dijk door? Hoe effectief zijn technologische oplossingen? Wat zijn geleerde lessen van gebiedsgerichte samenwerking en van andere vormen van governance? Welke teelten zijn mogelijk in zilte regio’s, op het land en in het water? Rondom dergelijke vragen willen we tijdens deze platformbijeenkomst graag kennis en ervaringen delen.

We hopen je op 5 oktober te ontmoeten!

De partijen die gezamenlijk de Kenniscommunity Zuidwestelijke Delta vormen zijn: Rijkswaterstaat, Ministerie van LNV, Zeeuwse Milieufederatie (ZMf), Deltares, Wageningen Marine Research, Staatsbosbeheer, NIOZ, HZ University of Applied Sciences en Delta Platform.

Programma

Het programma is als volgt:

09.15 – 10.00 uur: Inloop
10.00 – 12.00 uur: Plenaire programma met keynote sprekers

Zoet grondwater in de Zuidwestelijke Delta: Een schat onder druk door Gualbert Oude Essink, hydroloog bij Deltares en universitair hoofddocent Universiteit Utrecht
Zoetwater, governance en interbestuurlijk vertrouwen door Jitske van Popering-Verkerk, senior onderzoeker en managing director GovernEUR
“Eerst de analyse dan het verhaal!” door Ties Rijcken, innovator en publicist voor waterveiligheid en waternatuur

12.00 – 12.45 uur: Lunch
13.00 – 14.15 uur: Eerste ronde break-out sessies

Zoet-zout in relatie tot ecologie
Zoet-zout en watertechnologie
Leren van de Fieldlabs Zoetwater, naar een klimaatrobuust watersysteem voor Schouwen-Duiveland

14.30 – 15.45 uur: Tweede ronde break-out sessies

Zoet-zout in oppervlaktewateren en beheer
Zoet-zout in de ondergrond
Zout water en voedsel

15.50 – 16.00 uur: Plenaire afsluiting
16.00 – 17.00 uur: Netwerkborrel

Zoet grondwater in Zuidwestelijke Delta: Een schat onder druk door Gualbert Oude Essink

Tijdens zijn presentatie legt Gu de nadruk op de kostbare zoetwaterreservoirs in de kreekruggen en dunne regenwaterlenzen die van essentieel belang zijn voor de zoetwatervoorziening van de Zuidwestelijke Delta. We onderzoeken de aanwezigheid van zoet-zout grondwater in de Zuidwestelijke Delta in relatie tot de geologische ontstaansgeschiedenis van het gebied. Daarnaast bespreken we geavanceerde modellerings- en monitoringstechnieken die ons inzicht bieden in het gedrag van zoet-zout grondwater. Ook besteedt Gu aandacht aan potentiële bedreigingen die klimaatverandering en zeespiegelstijging met zich meebrengen, met speciale aandacht voor de gevolgen van zoute kwel voor de landbouwsector. Tot slot verkennen we mogelijke oplossingen, waaronder ondergrondse waterberging, als middelen om de toekomstige zoetwatervoorziening in de Zuidwestelijke Delta (voorlopig) te waarborgen.

Gualbert Oude Essink (dr.ir., Civiele Techniek TU Delft) is hydrogeoloog bij Deltares en universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht. Hij is een wereldwijde expert in grondwater in het kustgebied en werkt aan duurzame oplossingen om de zoetwatervoorziening te verbeteren en verziltingseffecten op landbouw, natuur en de menselijke gezondheid te beheersen. Zijn onderzoek richt zich op zoet-brak-zout grondwater, gerelateerd aan historische gebeurtenissen, klimaatverandering (inclusief zeespiegelstijging), en extreme weersomstandigheden. Gu leidt onderzoek naar geavanceerde modellering en slimme monitoring voor dieper inzicht in verziltingsprocessen. Zijn expertise komt tot uiting in projecten zoals ondergrondse zoetwateropslag in Nederland en de Mekong (Vietnam), brak grondwaterwinning en de zoet-zout grondwaterkartering. Hij ontwikkelt “serious gaming” concepten voor beleidsmakers en draagt bij aan onderwijs aan de Universiteit Utrecht en het IHE in Delft.

Zoetwater, governance en interbestuurlijk vertrouwen door Jitske van Popering-Verkerk

Voldoende zoetwater voor het werken en leven in de delta komt steeds verder onder druk te staan. Een toekomstbestendige zoetwatervoorziening vraagt veel, ook als het gaat om governance en samenwerking. In haar keynote neemt bestuurskundige Jitske van Popering ons mee in de governance van zoet-zout. Op basis van haar onderzoek, onder andere in de Broedplaats Zoetwater Schouwen-Duiveland, pleit zij voor ‘interbestuurlijk vertrouwen’ en vertelt zij wat dit vraagt van overheden, bedrijfsleven en de samenleving.

Dr. Jitske van Popering-Verkerk is senior onderzoeker en managing director bij GovernEUR, het bestuurskundige impactcenter van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zij doet onderzoek naar de samenwerking tussen publieke, private en maatschappelijke partijen in complexe vraagstukken. Thema’s die daarbij terugkomen zijn participatie, regionale samenwerking en governance.

"Eerst de analyse, dan het verhaal!" door Ties Rijcken

Tegenwoordig horen we vaak dat het gaat om verhalen, maar tijdens zijn presentatie breekt Ties Rijken de lans voor de analyse. Welke structurele oplossingen zijn er voor veiligheid, natuur en de zoet-zouthuishouding in de Zuidwestelijke Delta en in het bijzonder het Haringvliet? En wat is de rol van kennis hierin?

Ties Rijcken noemt zich innovator en publicist voor waterveiligheid en waternatuur. Hij is gepromoveerd in de waterbouw en verbonden aan de TU Delft, hoofdredacteur van het tijdschrift DeltaLinks, oprichter van Flows Platform en Flows Productions. Hij schreef vele essays in dagbladen zoals het Financieel Dagblad, NRC Handelsblad en De Correspondent en vele columns in vakbladen. Op dit moment is hij columnist voor Waterforum onder de naam Socraties. Ook is hij vaste adviseur van Wereld Natuur Fonds en werkt hij samen met overheden zoals het ministerie van IenW, Rijkswaterstaat en het Deltaprogramma.

Ronde 1:

Zoet-zout in relatie tot ecologie

Het samenkomen van zoet en zout water in de Zuidwestelijke Delta zorgt voor een unieke dynamiek die een enorme verscheidenheid aan habitats creëert. Dit leidt tot een hoge biodiversiteit en maakt het gebied tot een belangrijk knooppunt voor migrerende diersoorten. De aanleg van dammen en dijken, al dan niet met doorlaten, heeft geleidt tot velerlei typen aan gradiënten van zoet via brak naar zout water. De natuur heeft zich door de tijd aangepast aan deze gradiënten en de natuurwaarden van het gebied zijn voor een belangrijk deel afhankelijk van de aanwezigheid hiervan.

Tijdens deze sessie benaderen we het belang van zoet en zout water voor de natuur vanuit verschillende invalshoeken. Tijdens de presentaties gaan we in op het belang van zoet-zout overgangen in de Zuidwestelijke Delta voor de onderwaternatuur, waarbij we specifiek aandacht besteden aan de kansen van het herstel van verbindingen tussen de verschillende bekkens. Ook wordt er een presentatie gegeven over het belang van zoet en zout water voor de terrestrische natuur. Tenslotte besteden we aandacht aan de binnendijkse natuur en het belang van zoute kwel in deze gebieden.

Met bijdragen van onder andere Marijn Tangelder en Bas Kers van Rijkswaterstaat.

Zoet-zout en watertechnologie

In deze sessie staat de inzet van watertechnologie centraal. We gaan in op de stand van zaken van het onderzoek naar het opwaarderen van gezuiverd rioolwater om te gebruiken in de voedselproductie. Daarnaast worden de mogelijkheden en onmogelijkheden geschetst van het ontzilten van zout water om in de toenemende vraag naar zoetwater te voorzien. Ook besteden we aandacht aan de (zoet)watervraag die samenhangt met de productie van waterstof en de mogelijke beperkingen.

Met bijdragen van HZ University of Applied Sciences en Universiteit Gent.

Leren van de Fieldlabs Zoetwater, naar klimaatrobuust watersysteem voor Schouwen-Duiveland

Om voorbereid te zijn op klimaatverandering is het nodig om het beschikbare zoete water langer vast te houden zonder dat het risico op wateroverlast toeneemt. Om dat te bereiken is een intensieve samenwerking nodig tussen boeren, natuurbeheerders, het waterschap en andere overheden binnen een gebied. In het project fieldlabs Zoetwater wordt op drie plekken op Schouwen-Duiveland een plan ontwikkeld voor een klimaatrobuust watersysteem. In deze interactieve sessie delen we de eerste ervaringen en lessen voor het waterbeheer, het proces en de gevolgen voor beleid en governance en gaan we deze verder verrijken.

Ronde 2:

Zoet-zout in oppervlaktewateren en beheer

Tijdens deze break-out sessie gaan we in op zoutindringing in het oppervlaktewater en hoe we de zoetwatervoorziening daar het beste op kunnen inrichten. We kijken onder andere naar zoutindringing door kunstwerken, met als voorbeeldcasus de Haringvliet-Kier. Ook presenteren we een voorbeeld van hoe waterbeheerders naast sturen op waterstanden, ook operationeel steeds meer gaan sturen op verzilting. Als laatste onderwerp kijken we naar verzilting en zoetwaterbeschikbaarheid in relatie tot beheer in de toekomst. Een complexe puzzel van verschillende bronnen, bedreigingen en interacties die een integrale aanpak vereisen met Zuidwestelijke Delta als proeftuin.

Zoet-zout in de ondergrond

Verzilting is een proces dat onder invloed van klimaatverandering toeneemt en breed wordt gezien als een probleem voor met name de Zeeuwse landbouw. Die zorg is begrijpelijk en terecht, maar verdient tegelijk nuancering. Met gericht (grond)waterbeheer is de zoetwatersituatie hoopvoller dan nu vaak wordt geschetst.

In deze break-out sessie presenteren we de beschikbare kennis over de zoet-zoutverdeling in de ondergrond, het proces van verzilting en de mogelijkheden om met aangepast (grond)waterbeheer de zoete grondwatervoorraden te vergroten. Aan de hand hiervan bespreken we de consequenties voor de landbouw en natuur.

Zout water en voedsel

In deze sessie gaan we in op de mogelijkheden en beperkingen van het kweken van voedsel in zout water. We bekijken hiervoor drie typen gebieden. Allereerst de verziltende gebieden in traditioneel akkerbouwgebied en de geleerde (praktijk)lessen over de teelt van zilte gewassen. Als tweede de zeer positieve resultaten van praktijkonderzoek naar oesterkweek in Waterdunen als voorbeeld van een waterkerend landschap. Als laatste zoomen we in op de resultaten van onderzoek naar de combinatie van mossel – en zeewierkweek in Deltawateren vanwege efficiënt ruimtegebruik.

Met bijdragen van de Heerlijkheid van Wolphaartsdijk en HZ University of Applied Sciences

Locatie

Het Topshuis
Dijkgraaf A.M. Gelukweg 1
4354 RA Vrouwenpolder

Plan je route

Let op: in verband met de beveiliging van het Topshuis is het niet mogelijk zonder toegangsbewijs naar het Topshuis te komen. Na aanmelding ontvang je een bevestiging en een dag voor het evenement ontvang je van de locatie een ticket waarmee je toegang krijgt tot het Topshuis.

Het is niet meer mogelijk om je aan te melden voor de platformbijeenkomst Kenniscommunity Zuidwestelijke Delta op 5 oktober.

Meer informatie

Meer informatie over de opzet van het programma en de sprekers vind je op deze pagina’s. Je kunt je dan via deze pagina ook aanmelden. Heb je een vraag? Mail die dan naar secretariaat@zwdelta.nl.