De gezamenlijke vergadering ervoor was een mooie opstap naar de sessie. Belangrijkste onderwerp: hoe maken we onze ambitie waar om in 2050 de meest klimaatrobuuste delta ter wereld te zijn? Deltacommissaris Peter Glas, onderzoekster Aimee Slangen van het NIOZ en hoogleraar Water en Klimaat Pier Vellinga gaven hun visie op deze onontkoombare ontwikkeling. Marjan Minnesma, directeur van Urgenda, opende de expertsessie. ‘De Zuidwestelijke Delta is een bijzonder gebied. Er zijn dan ook een aantal belangrijke vragen voor deze regio. Wat betekent het nieuwste rapport van het IPCC voor deze regio? Hoe bereidt de regio zich hier op voor?’

Krachtige aanpak en vooruitkijken

Deltacommissaris Peter Glas deelde zijn inzicht over zeespiegelstijging. ‘In Nederland wordt al eeuwen nagedacht over de zee in relatie tot veiligheid. We zijn de best beveiligde delta ter wereld, maar we moeten ons ook goed beseffen dat we altijd een kwetsbaar gebied blijven. Dat vraagt om een krachtige aanpak. Niet alleen reageren op de gebeurtenissen van gisteren, maar ook juist vooruitkijken richting 2100 en verder.’

De deltacommissaris schetste ook de oplossingsrichtingen voor de lange termijn. Beslissingen worden gemaakt op basis van de wetenschap, waarbij IPCC-rapporten een belangrijke rol spelen. Er zijn vier scenario’s gemaakt, die de komende jaren verder uitgewerkt worden.

  • Scenario 1: Beschermen open, met stormvloedkeringen, dijken en wetlands.
  • Scenario 2: Beschermen, maar dan gesloten.
  • Scenario 3: Zeewaarts, zoete lagune/eilanden voor de kust.
  • Scenario 4: Meebewegen.
Haasnoot, M, F. Diermanse, J. Kwadijk, R. de Winter, G. Winter, 2019, Strategieën voor adaptatie aan hoge en versnelde zeespiegelstijging. Een verkenning. Deltares rapport 11203724-004. Beeld: ©Beeldleveranciers-Carof in opdracht van Deltares

Wetenschappelijke onderbouwing scenario’s

Dr. Aimee Slangen (NIOZ) besteedde in haar presentatie aandacht aan de achtergrond van de wetenschappelijke onderbouwing van de verschillende scenario’s. Zij schreef mee aan het rapport van werkgroep I dat gaat over de fysische wetenschap achter klimaatverandering. In dit laatste rapport staat de sterkste conclusie van het IPCC ooit: het is evident dat de mens klimaatverandering heeft veroorzaakt.

‘Zeespiegelstijging is de thermometer van klimaatverandering, omdat alles samenkomt,’ legde dr. Aimee Slangen uit. ‘Allereerst is er sprake van opwarming van oceaanwater, waardoor het water uitzet, wat leidt tot zeespiegelstijging. Daarnaast zijn er de bijdragen van het smelten van Antarctica, de gletsjers en Groenland. Alles bij elkaar is dat een enorm potentieel voor zeespiegelstijging.’

Kennisprogramma Zeespiegelstijging © Deltaprogramma

Wetenschappers zien ook dat de stijging toeneemt: van 1.7 mm per jaar sinds de jaren negentig naar 3.7 mm per jaar anno nu (wereldgemiddeld). Dat is meer dan een verdubbeling in korte tijd. De zeespiegel stijgt dus in een steeds hoger tempo.

Het IPCC komt met een sombere conclusie: voor vele klimatologische processen is er eigenlijk geen terugkeer. Hoewel we ander processen nog wel kunnen vertragen. Het is dus niet de vraag of we sterke zeespiegelstijging krijgen, maar wanneer.

Er zijn serieuze maatregelen nodig om de stijging van de zeespiegel het hoofd te bieden om ook in de verre toekomst veilig te zijn.

‘De gevolgen in de Zuidwestelijke Delta door klimaatverandering zijn onontkoombaar. Er zijn serieuze maatregelen nodig om de stijging van de zeespiegel het hoofd te bieden om ook in de verre toekomst veilig te zijn. Water en bodem zijn daarin leidend. En daarnaast moeten we zo veel mogelijk natuurinclusief denken en doen om zo het gebied ecologisch veerkrachtig te houden. Daarbij kijken we over provinciegrenzen heen en waar mogelijk werken we vanuit natuur, bodem en water, bouw en infrastructuur samen aan doelen voor veiligheid en klimaatadaptatie.’  – Hagar Roijackers, voorzitter Gebiedsoverleg en gedeputeerde Provincie Noord-Brabant

Mogelijke adaptatiestrategieën

Prof. Pier Vellinga schetste in zijn presentatie mogelijke adaptiestrategieën. Wat moeten we nu doen om hier in 2021 nog veilig te kunnen wonen? ‘Het is belangrijk om te beseffen dat als we de temperatuurstijging doortrekken, Nederland in 2100 dezelfde gemiddelde temperatuur heeft als Spanje en Portugal. Bovendien moeten we rekening houden met een plotselinge versnelling van de zeespiegel. Klimaatverandering vergroot daarnaast de kans op overstromingen en heftigere stormen. Bij heftige stormen kunnen we aan de kust te maken krijgen met 7 meter hoger water, in plaats van 5 meter. Daar moeten we op voorbereid zijn.’

Een voorbeeld van een oplossing is een wisselpolder: het creëren van een tweede dijk, waardoor het achterland dubbel beschermt wordt. Prof. Pier Vellinga: ‘Er zijn in de Zuidwestelijke Delta genoeg plekken waar dit mogelijk is. Dit biedt volop kansen om hier ook in 2100 aantrekkelijk en veilig te leven, maar dan moeten we wel op tijd beginnen.’

We zijn eraan gewend geraakt om land en water aan te passen aan onze wensen, maar dat principe moeten we eigenlijk omdraaien.

‘Klimaatverandering vraagt om ander (bewuster) gedrag. Perioden van extreme droogte, heftige regenval en ook de stijgende zeespiegel maken duidelijk dat er een structurele verandering nodig is, ook als het gaat om ruimtelijke ordening. We zijn eraan gewend geraakt om land en water aan te passen aan onze wensen, maar dat principe moeten we eigenlijk omdraaien. We zullen bij de ruimtelijke inrichting van ons land voortaan rekening moeten houden met de grenzen van water en bodem. Er zijn tal van mogelijkheden om dit natuurlijke systeem beter te benutten. We moeten samen op zoek naar nieuwe manieren om onze Delta klimaatbestendig te maken.’ – Anita Pijpelink, gedeputeerde Provincie Zeeland

De experts benadrukten hoe belangrijk het is om nu al in actie te komen om aantrekkelijk en veilig in de delta te kunnen blijven wonen. Daar was iedereen het mee eens: maatregelen zijn nodig om de Zuidwestelijke Delta veilig, economisch vitaal en ecologisch veerkrachtig te houden. ‘De toekomst is nu. Alles wat we nu doen, werkt door op de lange termijn.’

Voorafgaand aan de sessie ging Urgenda-directeur Marjan Minnesma in gesprek met Peter Glas in een podcast, over de achtergronden van de klimaatontwikkelingen, aan welke oplossingen we kunnen denken en waarmee we dan rekening moeten houden. Zijn oproep: ‘Neem de ruimte om met een open blik te experimenteren.’ Luister de podcast op de website van Urgenda of via Spotify.