Delta Wealth is één van de drie gehonoreerde projecten binnen het programma van het Kennis- en Innovatieconvenant “Klimaatrobuuste watersystemen op landschapsschaal”. We spraken met Teun Terpstra, lector aan de HZ University of Applied Sciences en hoofdaanvrager namens het consortium. Ook vroegen we een reactie aan Paul de Beer, Manager Programma Zuidwestelijke Delta en voorzitter van de learning community die een belangrijke rol heeft in de ontwikkeling van toekomstplannen voor de Zuidwestelijke Delta.
Klimaatverandering zet het huidige watersysteem en landschap onder druk. De effecten van klimaatverandering zullen steeds sterker voelbaar worden door ontwikkelingen als de versnelde zeespiegelstijging en toenemende weersextremen. Op korte termijn kunnen we bepaalde uitdagingen opvangen door bestaande systemen aan te passen, maar voor de lange termijn is een transformatie nodig. Delta Wealth brengt hiervoor de volledige “keten” samen die nodig is om toekomstige deltaplannen te realiseren, waaronder universiteiten, onderzoeksinstituten, adviesbureaus, belangenorganisaties, ontwerpers en aannemers.
Ingrijpende maatregelen
‘De maatregelen die nodig zijn op de schaal van de Zuidwestelijke Delta zijn ingrijpend om te implementeren,’ vertelt Teun. ‘Met dit onderzoek kijken we ver vooruit. We onderzoeken zeespiegelstijging van een meter of meer. Een stijging van een meter of meer zou betekenen dat we een flinke hoeveelheid maatregelen moeten nemen. En die hangen ook allemaal met elkaar samen. Als je bijvoorbeeld maatregelen neemt voor de Rijn-Maasmonding en de Maeslantkering, heeft dat ook invloed op de Zuidwestelijke Delta.’ In 2026 komt er een herijking van de huidige Voorkeursstrategie van de Zuidwestelijke Delta. ‘Er wordt dan opnieuw richting bepaald, dus het is heel belangrijk om nu inzichten te ontwikkelen over de mogelijkheden. Met dit onderzoek willen we daaraan bijdragen.’
De aanpassing van ons huidige watersysteem heeft grote gevolgen voor de ruimte. Daarom is het belangrijk om dit samen met stakeholders te doen.
Integrale aanpak voor een vitale delta
‘We pakken het onderzoek integraal op,’ vervolgt Teun. ‘We kijken naast de technische aspecten naar zoetwatervoorziening, ecologie en de economische welvaart. Ook onderzoeken we de functies van natuur en landbouw en toerisme. En bekijken we waar draagvlak zit in de samenleving. De aanpassing van ons huidige watersysteem heeft grote gevolgen voor de ruimte. Daarom is het belangrijk om dit samen met stakeholders te doen.’ Het landelijke Kennisprogramma Zeespiegelstijging heeft vier verschillende oplossingsrichtingen benoemd, namelijk “beschermen open”, “beschermen gesloten”, “zeewaarts versterken” en “meebewegen”. Teun: ‘Op de laatste richten we ons niet. We onderzoeken dus hoe we de Zuidwestelijke Delta kunnen beschermen én zo lang mogelijk open kunnen houden, maar ook hoe de Zuidwestelijke Delta kan worden afgesloten van de Noordzee in de oplossingsrichting “zeewaarts”. We willen daarbij een veilige, gezonde en welvarende delta behouden.’
Uitwerken strategieën
‘Het onderzoek gaat in het najaar van 2023 van start. De eerste fase duurt zes maanden. Daarna gaan we met de verschillende stakeholders de drie strategieën in drie keer negen maanden uitwerken. Aan het einde van die 27 maanden, hebben we nog een periode van negen maanden waarin we de drie strategieën gaan combineren. In de oplossingsrichting “zeewaarts” is een nieuwe kustlijn bijvoorbeeld één van de maatregelen. Daar kun je niet de volgende dag mee beginnen. Maar we kunnen dan misschien al wel andere stappen zetten. We willen met bouwstenen komen die we combineren in adaptatiepaden. Het combineren van de bouwstenen gebeurt in de learning community.’
Als Zuidwestelijke Delta zijn we bewust de spin in het web van kennisprogramma’s als Delta Wealth. De uitdaging van klimaatverandering kunnen we alleen het hoofd bieden als we technische en sociale wetenschappen combineren.
Learning community
Paul de Beer, Manager Programma Zuidwestelijke Delta, is voorzitter van de learning community. Deze community komt twee keer per strategie bij elkaar. In de learning community zitten allerlei gebiedspartijen: overheden, kennispartners, adviesbureau en andere partijen uit de Zuidwestelijke Delta. Paul: ‘Allereerst zijn we erg blij met de toekenning van het budget om dit onderzoek uit te kunnen voeren. We staan voor belangrijke keuzen, en onderzoek draagt bij aan de richting daarvan. Via de learning community verbinden we kennis met de samenleving. Dat doen we in dialoog met de aangesloten partners. Als Zuidwestelijke Delta zijn we bewust de spin in het web van kennisprogramma’s als Delta Wealth. De uitdaging van klimaatverandering kunnen we alleen het hoofd bieden als we technische en sociale wetenschappen combineren.’
Wetenschappelijke kennis en het maatschappelijk debat
‘We hebben niet de illusie dat we met de learning community de blauwdruk kunnen neerleggen voor de toekomst,’ vervolgt Teun. ‘Maar het is wel het begin van een proces, en een stap om met wetenschappelijke kennis het maatschappelijke debat te voeden. Denk ook aan dijkversterkingen: binnenwaarts of buitenwaarts, de ontpoldering van de Hedwige Prosperpolder, wisselpolders. Dat zijn complexe discussies. Hoe voeren we over dit soort transities een vruchtbaar debat? Dat er andere perspectieven zijn is logisch. Een agrariër heeft een ander standpunt dan een natuurbeheerder. Maar hoe kunnen we gezamenlijk verder bouwen aan onze delta voor toekomstige generaties? Een veilige, gezonde en welvarende delta: daarin zijn verschillende keuzes te maken.’
Het consortium bestaat uit onderzoekers, publieke en private partners.
- Instituten die subsidie ontvangen voor de uitvoering van het onderzoek: HZ University of Applied Sciences, Technische Universiteit Delft, Universiteit Utrecht, Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, Wageningen University & Research.
- Partijen die bijdragen (cofinanciering) en daarmee het onderzoek mogelijk maken: Gebiedsoverleg Zuidwestelijke Delta, Provincie Zeeland, Waterschap Scheldestromen, Rijkswaterstaat Zee en Delta, Boskalis, HKV Lijn in Water, Bureau Waardenburg, North Sea Port, Ro & Ad Architecten.
- Overige partners die betrokken worden bij de uitvoering: Deltares, Planbureau voor de Leefomgeving, Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie, Coalitie Delta Natuurlijk, Het Zeeuwse Landschap, Kenniscentrum Kusttoerisme, Toeristisch Ondernemend Zeeland, Dow Benelux, De Zeeuwse Bibliotheek.