Terugblik: Gebiedssessies Zuidwestelijke Delta

Op dinsdag 13 mei vond de eerste Gebiedssessie plaats in de CO3 Campus in Terneuzen. Het onderwerp van deze eerste sessie was de klimaatbestendige toekomst van de Westerschelde en Kanaal Gent-Terneuzen, waarbij we zowel naar het water als het land keken.

Coen Verhoeve, programmamanager Zuidwestelijke Delta: ‘Ik kijk terug op een succesvol verlopen Gebiedssessie! We haalden volop beelden, scenario’s, concrete ideeën en suggesties op. Dat is erg waardevol voor ons als samenwerkingsverband en het helpt richting te kiezen in het Uitvoeringsprogramma.’

Een actieve groep van bijna 50 beleidsmakers, belangenvertegenwoordigers en onderzoekers ging aan de slag met de belangrijkste opgaven en kansen in het gebied, zoals natuur en de zoetwateropgave. Dat deden ze aan de hand van de meest actuele inzichten. Met de kaarten op tafel dachten de deelnemers na over de toekomst via drie perspectieven. Ook bekeken ze welke concrete projecten en pilots en onderzoeksvragen bijdragen aan de nieuwe Integrale Voorkeursstrategie voor de komende zes jaar. Coen: ‘In een interne werkconferentie op 1 juli voor de bestuurlijke en ambtelijke betrokkenen van de samenwerkingspartners brengen we alle opbrengst van de Gebiedsessies samen, als volgende stap richting het Uitvoeringsprogramma.’

Op donderdag 22 mei vond de Gebiedssessie over Kust en Voordelta plaats, in Zoet of Zout | Paviljoen. Het was de tweede Gebiedssessie in de reeks van vier die we als Zuidwestelijke Delta organiseerden voor het Uitvoeringsprogramma Zuidwestelijke Delta 2050. Met uitzicht op het Haringvliet gingen we met de bijna 50 deelnemers aan de slag met de opgaven, kansen en mogelijke toekomstkeuzes van Kust en Voordelta. En dat leverde volop geanimeerde gesprekken op!

Hoe spelen we in op het veranderende klimaat en welke extra stappen moeten we daarvoor nemen richting de verre toekomst? Hoe combineren we in de kustzones waterveiligheid, natuur, economie en leefbaarheid en hoe brengen we daar een duurzame balans in aan? En wat gaan we concreet doen om te experimenteren en daarvan te leren? Er gebeurt al heel veel, we moeten de komende jaren blijven leren maar ook keuzes durven te maken, was een van de conclusies.

Gespreksleider Jeroen van Herk faciliteerde de bijeenkomst en Coen Verhoeve gaf als programmamanager een doorkijk naar het traject van het Uitvoeringsprogramma. Dirk van de Ven nam de groep mee in de ontstaansgeschiedenis en de opgaven en kansen van Kust en Voordelta. Leo van Vliet gaf namens de strandpaviljoenhouders Schouwen-Duiveland een pitch over de ambitie om het meest duurzame strand en zee te worden en Roos Bol pitchte over Seascape Voordelta en het benutten van nieuwe kansen voor de natuur in deze gebiedsontwikkeling. Anne Loes Nillesen leidde de werksessies in waarin we met de kaarten op tafel aan de slag gingen.

Op dinsdag 27 mei waren we te gast in het Topshuis voor de derde Gebiedssessie. We gingen in gesprek over drie gebieden binnen de Zuidwestelijke Delta: de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. De bijna 60 deelnemers brachten elk hun eigen expertise mee: van natuur tot visserij en van recreatie tot onderwatersport. Van plannenmakers tot gebiedsontwikkelaars en van beleidsmakers tot onderzoekers.

Programmamanager Coen Verhoeve: ‘Deze mooie mix van deelnemers zorgde ervoor dat we volop input hebben opgehaald over wat er leeft en vooral: het goede gesprek met elkaar voerden. De oproep was duidelijk: zorg ervoor dat we op de korte termijn geen kansen missen om goed voorbereid te zijn op de lange termijn. De groep maakte dat concreet door allerlei ideeën voor pilots en onderzoeksvragen in te brengen. Ik bemerkte veel motivatie en positieve energie om samen de volgende stappen te zetten!’

Op deze Gebiedssessie, met Jeroen van Herk als vaste gespreksleider, nam Harm Verbeek de deelnemers mee in de opgaven, kansen en mogelijke toekomstkeuzes voor de gebieden. Stella van Uffelen vertelde als netwerkregisseur Veerse Meergebied over de belangrijkste ontwikkelingen in deze gebiedsontwikkeling. Ro Koster gaf een inspirerende pitch en zette iedereen aan het denken: hoe kun je nou écht toewerken naar een duurzaam systeem, en: wat kun je daar zelf in doen, wat ligt in je eigen invloedssfeer?
Joost Fluitsma maakte een visueel verslag en presenteerde aan het eind van de sessie de highlights.

Dinsdag 3 juni sloten we met een Gebiedssessie over het Volkerak-Zoommeer de reeks van vier af. In het Het Groot Arsenaal in Bergen op Zoom ontvingen we opnieuw een groep van bijna 60 deelnemers. Coen Verhoeve: ‘Erg fijn dat in de verschillende Gebiedssessies zoveel mensen hebben meegedacht over een klimaatbestendige Zuidwestelijke Delta. De betrokkenheid vanuit de deelgebieden is groot! Onze volgende stap is alle bouwstenen samen te brengen en onze koers voor de komende zes jaar scherp te maken.’

Tijdens deze sessie gaf Wouter Quist een presentatie over de opgaven en kansen en de mogelijke toekomstkeuzes voor het Volkerak-Zoommeer. Hij ging onder meer in op de robuustheid van het watersysteem. Gert-Jan Wisse gaf namens het team dat werkt aan het langetermijnperspectief Volkerak-Zoommeer 2050 een pitch. Hij nam de groep mee in de opbrengsten van de gebiedsgesprekken die het team de afgelopen maand organiseerde rond de thema’s ruimtelijke ordening, recreatie & toerisme, scheepvaart & visserij, gebruikers & lozers en natuur. Door de resultaten op de kaart over elkaar heen te leggen ontstaat een samenhangend droombeeld 2050 voor het Volkerak-Zoommeer, met zowel kansen als knelpunten.

Ook op deze Gebiedssessie gingen de deelnemers na de introductie van Anne Loes Nillesen aan de slag met de vraag: wat kunnen mogelijke vergezichten zijn voor de verre toekomst van het gebied? Dit werd met de kaarten op tafel bekeken vanuit drie perspectieven: maakbaarheid, robuust dynamisch systeem en aanpassen aan veranderende condities. Hierna brainstormden de deelnemers over concrete ideeën voor projecten en onderzoeksvragen.

‘Het Volkerak-Zoommeer is een gebied met heel veel verbindingen, zowel binnen onze regio als met het hoofdsysteem. Dit gegeven is heel belangrijk om mee te nemen in onze koers,’ sloot Coen af.

Tijdens de Gebiedssessies gingen we aan de slag met de toekomst van het gebied. Op tafel lagen kaarten van Defacto Stedenbouw van het huidige systeem, gebruiksfuncties en relevante (transitie)opgaven in de Zuidwestelijke Delta. Hiermee gingen we per deelgebied in gesprek over het watersysteem en de ruimtelijke kansen. Dat deden we vanuit drie grondhoudingen: drie invalshoeken om naar de toekomst te kijken. Die helpen ons een beter beeld te vormen van mogelijke toekomsten en: hoe onze keuzes in het nu, daar invloed op hebben.

Hieronder vind je drie kaarten met de gecombineerde resultaten van de vier Gebiedssessies voor het thema gebruiksfuncties (het ruimtelijk perspectief) van de hele Zuidwestelijke Delta. Het zijn concepten: de kaarten en output worden nu verder uitgewerkt en geanalyseerd op de thema’s waterveiligheid, ecologie en waterkwaliteit, wateroverlast en zoetwaterbeschikbaarheid. Zo is deze opbrengst een extra bouwsteen voor het Uitvoeringsprogramma Zuidwestelijke Delta 2050. Maar eerst leggen we uit wat de drie grondhoudingen waren.

• Economische schaalsprong mogelijk
  • Landbouwcondities blijven optimaal (op de lange termijn zal dit significant afnemen)
  • Industrie en scheepvaart kunnen zich verder ontwikkelen, havens blijven toegankelijk voor grote zeeschepen
  • Hoge energiebehoefte (gemalen, ontziltingsinstallaties en industrie) geeft de mogelijkheid om hier een energiehub te vestigen
  • Ruimte voor de nieuw geplande kerncentrale
• Stedelijke kernen kunnen verder uitbreiden buiten de bebouwde kom
• Recreatieve druk neemt toe rondom bestaande clusters
• Borgen profiel van vrije ruimte primaire waterkeringen
• Natuurontwikkeling binnendijks wordt duurder door de stijgende grondprijzen
• Natuurontwikkeling buitendijks moet gemaakt worden door het creëren van nieuwe platen of onderhouden van bestaande platen
• Om de waterkwaliteit te verbeteren voor recreatie en ecologie inzetten op technische maatregelen: filteren, kunstmatige getijden of bronaanpak

• Aan het herstellen van kreekruggen of -beddingen kunnen meerdere opgaves worden gekoppeld:
  • Meer mogelijkheid voor water om in de bodem te infiltreren, hierdoor neemt de zoetwateronafhankelijkheid toe
  • Inzetten op sponswerking van de bodem
  • Waterberging is mogelijk in deze gebieden, wat het regionale watersysteem ontlast tijdens piekbuien
  • Ontwikkelde natuur heeft een filterende werking, waardoor de waterkwaliteit van de grote wateren verbetert
  • Natuurinclusieve landbouw in of rondom deze locaties
  • Natuurontwikkeling, natte natuur of misschien zilte natuur
  • Meervoudig ruimtegebruik, recreatie of energieopwekking
• Verdichting van bestaande kernen binnen de bebouwde kom
• Verspreiding van recreatieve functies over het gebied, ontlasting van de recreatieve druk in de kustzones
• Waterveiligheidslandschap geeft meer ruimte aan water
  • Meegroeiend voorland
  • Innovatieve vormen van landbouw
  • Nieuwe recreatievormen
• Verzanding van de Voordelta dempt getijden en stormen
  • Ontwikkeling van nieuwe natuur
  • Beperking voor de scheepvaart, inzetten op “short sea shipping” en lokale economieën
  • Minder schade/duinafslag
• “Nature Based Solution” Oosterscheldekering herstelt connectie tussen de Oosterschelde en de Noordzee, verbetert waterkwaliteit en gaat sedimenthonger tegen (verbetering ecologie)
• Meer en langer kieren bij de Haringvlietsluizen voor toevoeging van dynamiek
• Verzilting van het Hollandsch Diep bij lage waterstanden

• Ontwikkeling van landbouwgronden gericht op de bodemcondities van het gebied. Dit geeft een nieuw soort bedrijfstypen:
  • Zilte teelten
  • Natte teelten
  • Droogtegevoelige teelten
  • Opkomst van glastuinbouw
  • Gewasdifferentiatie (spreiding van risico’s)
  • Onderlinge samenwerking op het gebied van zoet water, productie en waterhuishouding
• Vermindering van zoetwaterafhankelijkheid
• Laagproductieve gronden kunnen omgezet worden naar:
  • Recreatieve doeleinden
  • Natuurontwikkeling
  • Woningbouw
  • Energieproductie
  • Industrie-uitbreiding
• Dit geeft ruimte voor innovatie van nieuw soort economieën
  • Kringloopindustrie
  • Biobased (bouw)materialen
  • Agro-foodsector
• Door te stoppen met baggeren is er verzanding van de Voordelta. Dit dempt getijden en stormen
  • Ontwikkeling van nieuwe natuur
  • Aanpassen van de scheepvaart, inzetten op “short sea shipping” en lokale economieën
  • Minder schade/duinafslag
• Blijven versterken van keringen om de waterveiligheid te waarborgen, maar ook inzetten op meerlaagsveiligheid en aangepast ontwikkelen op locaties waar hogere risico’s zijn (borgen profiel van vrije ruimte primaire waterkeringen)