Gebiedssessies

In mei en juni organiseerden we als Zuidwestelijke Delta vier Gebiedssessies over de klimaatbestendige toekomst van deelgebieden in de Zuidwestelijke Delta. De sessies hadden als doel om input op te halen voor het Uitvoeringsprogramma Zuidwestelijke Delta 2050, dat eind dit jaar klaar moet zijn en waarvoor we de afgelopen periode meerdere stappen hebben gezet. Op deze pagina blikken we terug op de Gebiedssessies.

Tijdens de sessies zoomden we in op de belangrijkste opgaven en kansen, deelden we de meest actuele inzichten en gingen we aan de slag met een klimaatbestendige inrichting van de gebieden. Daarnaast werd nagedacht over concrete projecten en pilots en onderzoeksvragen die bijdragen aan onze nieuwe Integrale Voorkeursstrategie voor de komende zes jaar. De deelnemers brachten veel kennis en ideeën in die ons helpen om tot oplossingen en keuzes te komen.

Op deze terugpagina vind je per Gebiedssessie een korte reflectie en een visueel verslag van de resultaten van de werksessies waarbij we via drie grondhoudingen over de gebieden in gesprek gingen. Bij ‘resultaten op de kaart’ is alle opbrengst samengebracht op drie kaarten van de hele Zuidwestelijke Delta.

 

Het vervolg

Wil je meer weten over het vervolg? Lees dan het interview met programmamanager Coen Verhoeve waarin hij terugblikt op de stappen die de afgelopen periode zijn gezet voor het Uitvoeringsprogramma, vertelt hoe de opbrengst van de Gebiedssessies de Zuidwestelijke Delta geïnspireerd heeft om extra focus aan te brengen in de strategie en vooruit kijkt naar de rest van het jaar.

Gebiedssessie Westerschelde en Kanaal Gent-Terneuzen

Op dinsdag 13 mei vond de eerste Gebiedssessie plaats in de CO3 Campus in Terneuzen. Het onderwerp van deze eerste sessie was de klimaatbestendige toekomst van de Westerschelde en Kanaal Gent-Terneuzen, waarbij we zowel naar het water als het land keken.

Coen Verhoeve, programmamanager Zuidwestelijke Delta: ‘Ik kijk terug op een succesvol verlopen Gebiedssessie! We haalden volop beelden, scenario’s, concrete ideeën en suggesties op. Dat is erg waardevol voor ons als samenwerkingsverband en het helpt richting te kiezen in het Uitvoeringsprogramma.’

Een actieve groep van bijna 50 beleidsmakers, belangenvertegenwoordigers en onderzoekers ging aan de slag met de belangrijkste opgaven en kansen in het gebied, zoals natuur en de zoetwateropgave. Dat deden ze aan de hand van de meest actuele inzichten. Met de kaarten op tafel dachten de deelnemers na over de toekomst via drie perspectieven. Ook bekeken ze welke concrete projecten en pilots en onderzoeksvragen bijdragen aan de nieuwe Integrale Voorkeursstrategie voor de komende zes jaar. Coen: ‘In een interne werkconferentie op 1 juli voor de bestuurlijke en ambtelijke betrokkenen van de samenwerkingspartners brengen we alle opbrengst van de Gebiedsessies samen, als volgende stap richting het Uitvoeringsprogramma.’

Gebiedssessie Kust en Voordelta

Op donderdag 22 mei vond de Gebiedssessie over Kust en Voordelta plaats, in Zoet of Zout | Paviljoen. Het was de tweede Gebiedssessie in de reeks van vier die we als Zuidwestelijke Delta organiseerden voor het Uitvoeringsprogramma Zuidwestelijke Delta 2050. Met uitzicht op het Haringvliet gingen we met de bijna 50 deelnemers aan de slag met de opgaven, kansen en mogelijke toekomstkeuzes van Kust en Voordelta. En dat leverde volop geanimeerde gesprekken op!

Hoe spelen we in op het veranderende klimaat en welke extra stappen moeten we daarvoor nemen richting de verre toekomst? Hoe combineren we in de kustzones waterveiligheid, natuur, economie en leefbaarheid en hoe brengen we daar een duurzame balans in aan? En wat gaan we concreet doen om te experimenteren en daarvan te leren? Er gebeurt al heel veel, we moeten de komende jaren blijven leren maar ook keuzes durven te maken, was een van de conclusies.

Gespreksleider Jeroen van Herk faciliteerde de bijeenkomst en Coen Verhoeve gaf als programmamanager een doorkijk naar het traject van het Uitvoeringsprogramma. Dirk van de Ven nam de groep mee in de ontstaansgeschiedenis en de opgaven en kansen van Kust en Voordelta. Leo van Vliet gaf namens de strandpaviljoenhouders Schouwen-Duiveland een pitch over de ambitie om het meest duurzame strand en zee te worden en Roos Bol pitchte over Seascape Voordelta en het benutten van nieuwe kansen voor de natuur in deze gebiedsontwikkeling. Anne Loes Nillesen leidde de werksessies in waarin we met de kaarten op tafel aan de slag gingen.

Blijf experimenteren en durf te kiezen

Gebiedssessie Oosterschelde, Veerse Meer en Grevelingenmeer

Op dinsdag 27 mei waren we te gast in het Topshuis voor de derde Gebiedssessie. We gingen in gesprek over drie gebieden binnen de Zuidwestelijke Delta: de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. De bijna 60 deelnemers brachten elk hun eigen expertise mee: van natuur tot visserij en van recreatie tot onderwatersport. Van plannenmakers tot gebiedsontwikkelaars en van beleidsmakers tot onderzoekers.

Programmamanager Coen Verhoeve: ‘Deze mooie mix van deelnemers zorgde ervoor dat we volop input hebben opgehaald over wat er leeft en vooral: het goede gesprek met elkaar voerden. De oproep was duidelijk: zorg ervoor dat we op de korte termijn geen kansen missen om goed voorbereid te zijn op de lange termijn. De groep maakte dat concreet door allerlei ideeën voor pilots en onderzoeksvragen in te brengen. Ik bemerkte veel motivatie en positieve energie om samen de volgende stappen te zetten!’

Op deze Gebiedssessie, met Jeroen van Herk als vaste gespreksleider, nam Harm Verbeek de deelnemers mee in de opgaven, kansen en mogelijke toekomstkeuzes voor de gebieden. Stella van Uffelen vertelde als netwerkregisseur Veerse Meergebied over de belangrijkste ontwikkelingen in deze gebiedsontwikkeling. Ro Koster gaf een inspirerende pitch en zette iedereen aan het denken: hoe kun je nou écht toewerken naar een duurzaam systeem, en: wat kun je daar zelf in doen, wat ligt in je eigen invloedssfeer?
Joost Fluitsma maakte een visueel verslag en presenteerde aan het eind van de sessie de highlights.

Bereid je nu voor op de toekomst

Gebiedssessie Volkerak-Zoommeer

Dinsdag 3 juni sloten we met een Gebiedssessie over het Volkerak-Zoommeer de reeks van vier af. In het Het Groot Arsenaal in Bergen op Zoom ontvingen we opnieuw een groep van bijna 60 deelnemers. Coen Verhoeve: ‘Erg fijn dat in de verschillende Gebiedssessies zoveel mensen hebben meegedacht over een klimaatbestendige Zuidwestelijke Delta. De betrokkenheid vanuit de deelgebieden is groot! Onze volgende stap is alle bouwstenen samen te brengen en onze koers voor de komende zes jaar scherp te maken.’

Tijdens deze sessie gaf Wouter Quist een presentatie over de opgaven en kansen en de mogelijke toekomstkeuzes voor het Volkerak-Zoommeer. Hij ging onder meer in op de robuustheid van het watersysteem. Gert-Jan Wisse gaf namens het team dat werkt aan het langetermijnperspectief Volkerak-Zoommeer 2050 een pitch. Hij nam de groep mee in de opbrengsten van de gebiedsgesprekken die het team de afgelopen maand organiseerde rond de thema’s ruimtelijke ordening, recreatie & toerisme, scheepvaart & visserij, gebruikers & lozers en natuur. Door de resultaten op de kaart over elkaar heen te leggen ontstaat een samenhangend droombeeld 2050 voor het Volkerak-Zoommeer, met zowel kansen als knelpunten.

Ook op deze Gebiedssessie gingen de deelnemers na de introductie van Anne Loes Nillesen aan de slag met de vraag: wat kunnen mogelijke vergezichten zijn voor de verre toekomst van het gebied? Dit werd met de kaarten op tafel bekeken vanuit drie perspectieven: maakbaarheid, robuust dynamisch systeem en aanpassen aan veranderende condities. Hierna brainstormden de deelnemers over concrete ideeën voor projecten en onderzoeksvragen.

‘Het Volkerak-Zoommeer is een gebied met heel veel verbindingen, zowel binnen onze regio als met het hoofdsysteem. Dit gegeven is heel belangrijk om mee te nemen in onze koers,’ sloot Coen af.

Resultaten op de kaart

Tijdens de Gebiedssessies gingen we aan de slag met de toekomst van het gebied. Op tafel lagen kaarten van Defacto Stedenbouw van het huidige systeem, gebruiksfuncties en relevante (transitie)opgaven in de Zuidwestelijke Delta. Hiermee gingen we per deelgebied in gesprek over het watersysteem en de ruimtelijke kansen. Dat deden we vanuit drie grondhoudingen: drie invalshoeken om naar de toekomst te kijken. Die helpen ons een beter beeld te vormen van mogelijke toekomsten en: hoe onze keuzes in het nu, daar invloed op hebben.

Hieronder vind je drie kaarten met de gecombineerde resultaten van de vier Gebiedssessies voor het thema gebruiksfuncties (het ruimtelijk perspectief) van de hele Zuidwestelijke Delta. Het zijn concepten: de kaarten en output worden nu verder uitgewerkt en geanalyseerd op de thema’s waterveiligheid, ecologie en waterkwaliteit, wateroverlast en zoetwaterbeschikbaarheid. Zo is deze opbrengst een extra bouwsteen voor het Uitvoeringsprogramma Zuidwestelijke Delta 2050. Maar eerst leggen we uit wat de drie grondhoudingen waren.

De drie grondhoudingen om integraal naar de toekomst te kijken

  1. Maakbaarheid
    In Nederland zijn we gewend om het landschap naar onze hand te zetten. We bouwen dijken, sluizen en gemalen om water te beheersen en ruimte te maken voor wonen, landbouw etc. Met deze grondhouding grijpen we in om dit systeem te behouden en verder uit te breiden. Op de lange termijn betekent dat: meer techniek, meer onderhoud en meer energieverbruik. Het resultaat is een economisch sterk systeem, maar dat tegelijkertijd kwetsbaar is voor natuur en samenleving.
  2. Robuust dynamisch systeem
    Vanuit deze grondhouding geven we juist de natuur meer ruimte, zodat het systeem zelf sterker en flexibeler wordt. In plaats van harde technische oplossingen kiezen we voor natuurlijke aanpassingen, zoals dubbele dijken, getijdengebieden die meegroeien met slib, en bodems die beter water kunnen vasthouden. We laten ecologische processen leidend zijn en stemmen economische ontwikkeling daarop af. Zo bouwen we aan een systeem dat beter tegen een stootje kan en beter is voorbereid op klimaatverandering.
  3. Aanpassen aan veranderende condities
    Hier gaan we ervan uit dat het huidige systeem zijn grenzen bereikt. We kiezen ervoor om ons aan te passen aan wat het landschap nog aankan. Wateroverlast, droogte of verzilting proberen we niet volledig op te lossen, maar we leren er mee leven — binnen zekere grenzen. Sommige gebieden veranderen van functie als water daar niet langer te garanderen is. Dit vraagt om het loslaten van oude zekerheden en het opnieuw waarderen van wat lokaal nog wél werkt.

Opbrengst vanuit Maakbaarheid voor gebruiksfuncties

  • Economische schaalsprong mogelijk
    • Landbouwcondities blijven optimaal (op de lange termijn zal dit significant afnemen)
    • Industrie en scheepvaart kunnen zich verder ontwikkelen, havens blijven toegankelijk voor grote zeeschepen
    • Hoge energiebehoefte (gemalen, ontziltingsinstallaties en industrie) geeft de mogelijkheid om hier een energiehub te vestigen
    • Ruimte voor de nieuw geplande kerncentrale
  • Stedelijke kernen kunnen verder uitbreiden buiten de bebouwde kom
  • Recreatieve druk neemt toe rondom bestaande clusters
  • Borgen profiel van vrije ruimte primaire waterkeringen
  • Natuurontwikkeling binnendijks wordt duurder door de stijgende grondprijzen
  • Natuurontwikkeling buitendijks moet gemaakt worden door het creëren van nieuwe platen of onderhouden van bestaande platen
  • Om de waterkwaliteit te verbeteren voor recreatie en ecologie inzetten op technische maatregelen: filteren, kunstmatige getijden of bronaanpak

Opbrengst vanuit Robuust Dynamisch Systeem voor gebruiksfuncties

  • Aan het herstellen van kreekruggen of -beddingen kunnen meerdere opgaves worden gekoppeld:
    • Meer mogelijkheid voor water om in de bodem te infiltreren, hierdoor neemt de zoetwateronafhankelijkheid toe
    • Inzetten op sponswerking van de bodem
    • Waterberging is mogelijk in deze gebieden, wat het regionale watersysteem ontlast tijdens piekbuien
    • Ontwikkelde natuur heeft een filterende werking, waardoor de waterkwaliteit van de grote wateren verbetert
    • Natuurinclusieve landbouw in of rondom deze locaties
    • Natuurontwikkeling, natte natuur of misschien zilte natuur
    • Meervoudig ruimtegebruik, recreatie of energieopwekking
  • Verdichting van bestaande kernen binnen de bebouwde kom
  • Verspreiding van recreatieve functies over het gebied, ontlasting van de recreatieve druk in de kustzones
  • Waterveiligheidslandschap geeft meer ruimte aan water
    • Meegroeiend voorland
    • Innovatieve vormen van landbouw
    • Nieuwe recreatievormen
  • Verzanding van de Voordelta dempt getijden en stormen
    • Ontwikkeling van nieuwe natuur
    • Beperking voor de scheepvaart, inzetten op “short sea shipping” en lokale economieën
    • Minder schade/duinafslag
  • “Nature Based Solution” Oosterscheldekering herstelt connectie tussen de Oosterschelde en de Noordzee, verbetert waterkwaliteit en gaat sedimenthonger tegen (verbetering ecologie)
  • Meer en langer kieren bij de Haringvlietsluizen voor toevoeging van dynamiek
  • Verzilting van het Hollandsch Diep bij lage waterstanden
kaart van Zuidwestelijke Delta met de opbrengst vanuit aanpassen aan veranderende contities voor gebruiksfuncties

Opbrengst vanuit Aanpassen aan veranderende condities voor gebruiksfuncties

  • Ontwikkeling van landbouwgronden gericht op de bodemcondities van het gebied. Dit geeft een nieuw soort bedrijfstypen:
    • Zilte teelten
    • Natte teelten
    • Droogtegevoelige teelten
    • Opkomst van glastuinbouw
    • Gewasdifferentiatie (spreiding van risico’s)
    • Onderlinge samenwerking op het gebied van zoet water, productie en waterhuishouding
  • Vermindering van zoetwaterafhankelijkheid
  • Laagproductieve gronden kunnen omgezet worden naar:
    • Recreatieve doeleinden
    • Natuurontwikkeling
    • Woningbouw
    • Energieproductie
    • Industrie-uitbreiding
  • Dit geeft ruimte voor innovatie van nieuw soort economieën
    • Kringloopindustrie
    • Biobased (bouw)materialen
    • Agro-foodsector
  • Door te stoppen met baggeren is er verzanding van de Voordelta. Dit dempt getijden en stormen
    • Ontwikkeling van nieuwe natuur
    • Aanpassen van de scheepvaart, inzetten op “short sea shipping” en lokale economieën
    • Minder schade/duinafslag
  • Blijven versterken van keringen om de waterveiligheid te waarborgen, maar ook inzetten op meerlaagsveiligheid en aangepast ontwikkelen op locaties waar hogere risico’s zijn (borgen profiel van vrije ruimte primaire waterkeringen)

Integrale gebiedsoplossingen: extra uitleg

De ambitie van de Zuidwestelijke Delta is om nu al in te spelen op de effecten van klimaatverandering na 2050 en wat dat betekent voor de inrichting van de ruimte. Hoe bereiden we ons daar nu al op voor? De keuzes die je nu maakt, hebben immers effect voor de toekomst. De aanpak via toekomstverkenning, zoals we in de Gebiedssessies deden via grondhoudingen, is een vorm van ontwerpend onderzoek. Hierbij denk je integraal na over gebiedsoplossingen en langetermijnperspectieven in verschillende scenario’s. We gaan dit de komende jaren verder uitrollen, als bouwstenen voor de zogenaamde adaptatiepaden voor de Zuidwestelijke Delta. Deze aanpak sluit ook aan bij de visie van het Nationaal Deltaprogramma dat water (ook) een ruimtelijk vraagstuk is.